Margreet Schouwenaar – haar nieuwe bundel HAZENSLAAP – zij schrijft in alle volheid van haar schrijven bladzijde na bladzijde over hoe zij in het leven staat – op zoek naar één woord om onder te schuilen.
Het is wel een belevenis als je met dichter Margreet Schouwenaar haar nieuwe bundel HAZENSLAAP in gaat. Een foto van een kosmische nevel op de omslag – de nietigheid van de mens in tijd en omgeving, in lichaam en taal, in woorden en gedachten, in één beeld gegeven.
70 gedichten! Nou ja gedichten, 70 teksten, de bladzijden vol woorden, gedachten. En ja toch wel – het zijn gedichten – 70 gedichten, ze had er ook 700 kunnen schrijven om uiteindelijk te kunnen komen tot haar verantwoording in het slothoofdstuk – DIT IS MAAR EEN SAMENVATTING en haar slotclonclusie – over hoe alles is – in de laatste regel van het slotgedicht Was er een hand. Voor die onontkoombare conclusie moet u de bundel maar aanschaffen – die laat ik in de bundel.
Dichter Schouwenaar is 70 geworden en viert haar 70 jarig-zijn met 70 nieuwe gedichten in een prachtige uitgave van Uitgeverij P, waar Margreet al eerder een goed en verzorgd poëtisch huis vond.
6 hoofdstukken met gedachten, heel veel gedachten, woorden heel veel woorden, poëzie – dat ze wil zoeken naar ‘dat ene woord voor alles’ omdat er ‘teveel woorden in haar hoofd wonen’ waar ze niets aan heeft.
En daarover gaat ook dat ontroerende gedicht, naar mijn idee de kern van de bundel – geef mij zegt de dichter “Een woord om onder te staan” – Geef aan deze dichter een woord van mens gemaakt schreeuw ik hier in de kamer uit nadat ik dat gedicht heb gelezen. Maar ik hoef het niet te schreeuwen noch te wensen – alle woorden in de bundel van Margreet Schouwenaar zijn van mens gemaakt. Je raakt niet uitgelezen.
Ze schrijft over leven en dood, over vader en moeder: over moeders dood een heel hoofdstuk, 17 gedichten. Ontroerend ook de herinneringen. De moeder is gekend en is ‘in niets anders te vertalen dan in stilte.’:
“Ook nu je niet meer bent, draag ik jouw hart,
ik word niet
ouder wist je dat? Want dochters huilen niet, ze dragen
paraplu’s als het regent, ruimen schaduwen op, hangen
liedjes in de bomen, letten op afgronden, banen paden.”
Margreet Schouwenaar schrijft heel subtiel ook over een onontkoombaar verlangen naar genegenheid – ze tipt het als het ware steeds even aan in een aantal gedichten:
‘Je krijgt een vacht,
dat wens je nog het allermeest, dat je wordt toegedekt,
dat iemand teder welterusten zegt.’
Margreet schrijft over de route, de weg die in het leven is af te leggen, schrijft over het afleggen van het leven zelf. Schrijft over vergankelijkheid, eeuwigheid, tijdelijkheid de bekende dichterlijke thema’s – maar dan wel op haar Schouwenaars. Zo dat je blijft lezen, wijn erbij en je blijft lezen in haar 70 jarige gedachtenrijke dichterlijke zoektocht naar wat het leven inhoudt of inhoud geeft: “…zodat het lijkt alsof woorden geven geen verliezen is.’:
“mijn vader rook naar motorolie, mijn moeder naar koffie.
ik kan hun nabijheid niet navertellen, maar de geur is
bestand tegen verlies.”
Margreet schrijft over de wereld:
‘Ergens sterft een soldaat, slaat een bom in, ligt een kind
naast haar been.’
Geen moraal godzijdank geen moraal. Wel die conclusie.
Ze schrijft over zichzelf, de eenzaamheid, over terugvinden wie je bent en wie je bent geweest:
‘Er wordt vergaan, wrakhout rest van elk schip. Wat is er gebeurd
met huiswerk, met slagen! Ik had Frans en Duits. Nu heb ik nog een handvol woorden en een enkele zin. Waarom
dan dit handgemeen met bestaan, waarom zo hardnekkig,
zo hoopvol. Wat gebeurt er met een ik? De botte bijl,
afgeschaafd, gezaagd, herplaatst? En telkens weer dat
ander lichaam, waarin het oude vindbaar, en telkens weer
geraakt door de pijn die rest.’
Wacht lieve lezer Stef Bos* zingt op de radio: ‘en altijd schrijf je nog met woorden de verwarring van je af….’ – ja zo is dat ook in deze bundel van Margreet bedenk ik nu – Stef Bos’ woorden helpen mij deze recensie te schrijven – ik wist niet waar ik beginnen moest met het schrijven van de recensie – ik liep van de tuin naar de kamer en weer terug naar de tuin en weer onrustig naar de kamer – en daar zingt Stef Bos over ‘een eindeloze stroom gedachten – over de schoonheid van het onverwachte.. over de kunst om los te laten ook al raak je alles kwijt.. over brieven die nooit zijn geschreven aan de liefde van je leven’ – ja zo is het inderdaad allemaal ook in deze bundel van Margreet Schouwenaar. Generatiegenoten Bos, Schouwenaar, dezelfde vragen, dezelfde thema’s die van belang geacht worden.
En nee Margreet Schouwenaar zingt geen liedje – zij schrijft in alle volheid van haar schrijven bladzijde na bladzijde over hoe zij in het leven staat, wat haar treft, getroffen heeft, die moeder ook die, over de vader die, over zoveel. Ik wil bijna zeggen over alles. En altijd weer op zoek naar een woord om onder te staan – om te kunnen schuilen.
‘En toch is alles in het nu de dodenakker van wat was’ – roept de dichter – tot slot in de samenvatting uit tegen de lezer – dus zeg me wie ik ben – of ze ‘stoepkrijt in de regen is’, vraagt ze zich af. Het antwoord van deze recensent moet na het lezen van zoveel waardevolle en indrukwekkende woorden luid en duidelijk NEE zijn. Margreet Schouwenaar schreef een meesterwerk om in te wonen – waar ze kan zien ‘hoe waar alles lijken wil: leven, liefde, licht’.
Pom Wolff – 3 mei 2025
*Het toeval wil dat Stef Bos deze maand met een nieuw album komt ‘Kaartenhuis’ geheten – en dat op de radio vandaag de song ‘Onvoltooid verleden’ te horen was in het programma de Taalstraat.
