Campanella—ik zag de vertaling van de ambachtelijke doctor, en moest de mijne schreiend terzijde leggen. Zijn ‘nest der menselijke noden’ deden mijn nestkasten felroze schitteren—misschien had ik er gewoon een vogelkooi in moeten zetten. Tot overmaat van ramp werd Filippo—Filips is de gangbare Nederlandse equivalent—in mijn handwerkje als Flip weggezet. What’s in a name. Mea culpa, mea maxima culpa. Stof tot stof.
Rest er niets te zeuren? Ach, jawel—het sonnet is eenzaam in de bundel en rijmt raar bovendien. De lezer hoeft geen stap dichterbij de auteur te zetten, behoudens Filips.
Zijn suono: evenwichtig; een heldere boodschap.
Wat te doen?
Wonden likken, gek worden, je bedrinken? Alledrie en vaker yoga bovendien? Het voldeed niet—mijn interpretatie onevenwichtig, het octaaf niet solide. Je wordt gemakkelijk, misschien: je schrijft niet meer uit op papier maar begint in kladblok. Je wil te snel, te veel. Ik verstopte Verstegens bundel en werd boos op Thomas: wie bèn jij?! Geniaal, gestoord? Magiër? Manisch?
Al het andere spul moest in revisie. Voor een zestal eerste versjes bleek dat onnodig, want waren reeds gecorri- of gefiatteerd door een expert. Althans, er stond wel wat rood. Basta.
De akelige rest moest worden gezift. Terug naar de biografie. Terug naar dat bastardo-Italiano-etymologiewoordenboek. Terug naar de ruimte tussen twee bestaande Engelse vertalingen, waar een passend Nederlandse te vinden moet zijn.
Het viel nogal mee. Er werd wat franje vervangen en wat barok ontbarokt—Thomas’ jas moest daarmee weer even mee gaan. Eigenlijk was ik nog steeds boos. Sommige omzettingen moesten maar even blijven staan: ze waren voor u gebakken en als er dan soms klanders in zaten, dan was dat jammer.
Minder boos op Thomas en meer op mijzelf (en natuurlijk op dr. Verstegen, wat nou, geen verhaal, je zuster op een houtvlot, man) telde ik eens. Ik keek eens in die enorme Scelta die ik nog niet eens helemaal doorgeworsteld had—volkomen verblind voor madrigalen en alles wat er niet uitziet als een sonnet—en vond het een heidens karwei.
Niet lullen maar poetsen, dus.
Zo’n verhouding beloont: pas na het oppakken van dan in godesnaam maar weer een nieuwe vertaling, kreeg ik door navorsing van…rare gevoelens bij omzetting van het sonnet, bijval van zowel dr. Roush als wijlen G. Ernst. De laatste bevestigde, zo stond in een vergeten voetnoot in Roush, de vergelijking tussen Jonas en Campanella in dat liederlijke sonnet vol Bijbelse referenties, waarin ons aller Thomas een zekere opoffering doet, gelijk de keuze die hij in real life dus maken moest. Hij koos ervoor zijn matras in de fik te steken.
Weet u het nog? Natuurlijk niet, goed—nu volgt leuks, beloofd: de zeer Amerikaanse dr. Roush maakt in de inleiding van haar bloemlezing vertalingen uit Campanella’s Scelta voorzichtig, zo voorzichtig gewag van het feit…dat het volgende chique Italiaanse sonnet gewoon over rukken gaat. En iets met staatskunde, maar vooral rukken. Geen grapjes. Hier, kijk zelf:
35 – CHE ‘L PRINCIPE TRISTO NON È MENTE DELL REPUBBLICA SUA
Mentola al comun corpo è quel, non mente,
che da noi, membra, a sé tutte raccoglie
sostanze e gaudi, e non fatiche e doglie:
ch’esausti n’ha, come cicale spente.
Almen, come Cupido, dolcemente
ci burlasse, che ’n grembo della moglie
getta il sangue e ‘l vigor, che da noi toglie,
struggendo noi, per far novella gente.
Ma, con inganno spiacevole, in vaso
li sparge o in terra, onde non puoi sperare
alcuna ricompensa al mortal caso.
Corpo meschin, cui mente ha da guidare
piccola in capo piccolin, c’ha naso,
ma non occhi, né orecchie, né parlare.
[T.C.]
35 – WANT DE KLEINE KONING VORMT NIET HET HOOFD VAN ZIJN REPUBLIEK
De géést niet, de pík van het mens’lijk bestel
is ’t part van onszelf dat zichzelf steeds voorziet
van glitter & goud, nooit van werk of verdriet,
want uitgeput door ‘m als cicades na ’t spel.
Ach! Ware hij Cupido, speelse rebel,
die spottenderwijs in gehuwde schoot schiet,
met sappige kracht, die hij ons aderliet;
hij maakt een nieuw volk, ons verwoesting—tel quel!
Zijn vunzig bedrog in een potje, ’t is heus,
verspillend—ter aarde ook. Elke hoop staakt.
Niets krijgt men retour, voor ’s mens kwesties. Affreus.
Misdádig dit lijf, met een geest die als taak
de sturing wat leidt in ’n klein koppie, met neus,
maar zonder een kijkorgaan, oren, of spraak.
[D.B.]
En natuurlijk blijft het zeuren. Moesten die cicades niet gewoon krekels zijn? Is dat Frans-franse woord affreus niet iets heel engs aan het uitspoken daar? Samen met tel quel? Zullen mensen schreeuwen dat een heerser wel een vorst is maar in context niet een koning? Zal iemand weten van het boekje ‘De Kleine Koning’ dat allerhande mannelijke (geslachts)ziekten behandelt en—mijns inziens—de reden is dat Thomas zegt dat het kleine koppie in elk geval een neus heeft? Dr. Roush heeft het over een ‘moeilijk interpreteerbare neus’. Gokken, dus (hihi).
De dagelijkse portie politieke onderbroekenlol hebt u nu in elk geval gehad.
Dag Pom, in gedachten,
D.
